في العدد الحادي عشر من جريدة “أدب وفن أوزبكستان” نُشرت مقابلة الكاتبة جولنوز تاج باييڤا مع عدد من الناشرين الأجانب، كنت بينهما باعتباري رئيس تحرير سلسلة إبداعات طريق الحرير

حين سألتني تاج باييڤا – كيف تقيم الأدب الأوزبكي الحديث اليوم كمبدع يساهم في نشر أعمال العديد من الكتاب الأوزبكيين في بلدك؟ قلتُ لها أني كنت محظوظًا بما يكفي لزيارتي أوزبكستان قبل عشر سنوات. عشت في أوزبكستان لمدة أسبوعين، وقمت بزيارة المدن التاريخية، وعاينت معالمها الحديثة، والتقيت بالفنانين والمبدعين فيها. عندما التقيت بصحفيين أوزبكيين مشاركين في مؤتمر الصحفيين العالمي في كوريا الجنوبية ، تعرفت أكثر على ثقافة أوزبكستان. لذا عندما بدأت في نشر سلسلة إبداعات “طريق الحرير” في عام 2016 ، ساعدتني قصص وقصائد الكتاب الأوزبكيين الذين شاركوا في هذه المشاريع في تكوين فكرة عن الأدب الأوزبكي الحديث. وترجمت لهم عن الإنجليزية ونشرت لهم بالمثل في (آسيا إن)، وهو ما شرحته في إجابة السؤال الثاني: لا يكفي معرفة اللغة الإنجليزية أو أي لغة أخرى لتكون مترجمًا جيدًا. أثناء ترجمة العديد من كتب الشعراء أو الكتاب أو العلماء من الإنجليزية إلى العربية، توصلت إلى الاعتقاد بأنه بغض النظر عن العمل الذي يتعين عليك ترجمته، يجب أن تكون قريبًا روحياً من مؤلفها. كما يجب أن يشارك الشعراء فقط في الترجمة الفنية للقصائد، وعندها فقط سينجح هذا العمل. بالإضافة إلى ذلك ، وللحصول على ترجمة جيدة ، يجب أن يكون لدى المترجم معرفة عميقة بالجذور التاريخية والاجتماعية للنصوص.

التقطتُ هذه الصورة في مدينة شَهْرَسَبْذ؛ أوزبكستان، وجعلت لها عنوانا آنذاك: الزواج على الطريقة التيمورية!
حين تتأمل الطريق إلى شهرسبذ، مسقط رأس الأمير تيمور، تيمورلنك كما نسميه نحن في أدبياتنا التاريخية، وسنعرفُ السبب لاحقا، يمكن أن تجعل من الطريق قارئا للحاضر في أوزبكستان. كيف؟ أنت قد تظن أنك في أوربا الشرقية، حيث تستوقفك الشرطة كل بضعة كيلومترات، للتفتيش، عن الأوراق، وربما داخل السيارة. لم ينقذنا من موقف ـ رأينا فيه كثيرين ـ يُعطل الرحلة، سوى ورقة سحرية أصدرتها وزارة الإعلام الأوزبكية تحمل اسمي، حملها سائقي في كل مكان، تسمح لي بحمل آلات التصوير. شرطة صارمة الوجه، تكفي إشارة من ذراع به عصا حمراء تضيء ليلا لتتوقف في صمت. ثم أنك قد تعتقد بمرورك بقرية عربية، على شاطيء النيل، أو وادي الرافدين، حين تجد فلاحات باسماتٍ وضعن أقفاص الفاكهة على جانب الطريق الزراعية، للبيع.
وقد تسرح لوهلة فتتخيل أنك في كوريا الجنوبية، وقد تحولت كل سيارات الطريق إلى ماركة واحدة من إنتاجها، حيث يوجد مصنع لها بالبلاد! هل هذا يفسر وجود الكوريين بكثرة في أوزبكستان؟ ولو رأيت ما رأيناه، لأطلقت على الطريق اسم: شارع دايو السريع، وهي سيارات رمادية وسوداء وفضية وزرقاء ولكن ليس فيها سيارة واحدة لونها أحمر!
وربما تتأمل السحنات ذات العيون الخضراء والشعر الأشقر، والأبدان العملاقة وراء مقود بعض السيارات، أو أمام بعض المتاجر، فتقول إنك في قلب موسكو. أما حين تنزل لتناول الغداء في أحد المطاعم، فقد تشك أنك وصلت استانبول، أو إنك في قلب طهران، وبعض أسماء الأطعمة هي نفسها هنا وهناك. ولا أبالغ إن قلت إنك تعيش البداوة ـ أحيانا ـ حين تشاهد قطعانا من الأغنام ومعها حاديها!
لكنك قد تقول إنك في القاهرة أو بيروت، وأنت تسمعُ في تلك المطاعم موسيقى شرقية، خالصة، تتردد فيها الأصوات من أحمد عدوية إلى إيهاب توفيق، ومن نانسي عجرم إلى أليسا! ولو لم أسمعها بأذني ما صدَّقتُ، بل ويقوم الشباب الموزع بين هذه الثقافات ـ التي تحيا على قارعة الطريق مثلما توجد في قلب المدن الأوزبكية ـ للرقص على تلك الإيقاعات الشرقية!
الشباب لا تحركه الموسيقى وحسب، ولا تتنازعه اللغات فقط، وإنما ـ كذلك ـ يلهمه التاريخ. ففي قلب حر قائظ بصباح في صيف أوزبكستان، تتجه مواكب العرسان الجدد إلى حيث ينتصب تمثال للأمير تيمور أمام قصره الغابر (آك سراي)، ليلتقطوا الصور التذكارية في بداية حياتهم الزوجية، ولا ينسون أن يضعوا عند أقدام رمز أمتهم أكاليل الورد.
كانت شهرسبذ ـ وتقع جنوب سمرقند، ومعناها باللغة الفارسية المدينة الخضراء ـ تسمى فيما مضى مدينة «كش»، حين ولد بها تيمور في سنة 1336 ميلادية. وقد عاش تيمور صباه في قبيلة «البرلاس» الأوزبكية حيث نشأ أجداده، فأتقن فنون الحرب، وعندما تُوفِّي «كازغان» آخر إيلخانات تركستان سنة (758 هـ = 1357م) قام «تغلق تيمور» صاحب «قشغر» ـ في شينج يانج (راجع مجلة «العربي»، سبتمبر 2008) ـ بغزو بلاد ما وراء النهر، وجعل ابنه «إيلياس خواجه» قائدًا للحملة، وأرسل معه تيمور وزيرًا. لكن العلاقة بين الرجلين ساءت؛ ففرَّ تيمور، وانضم إلى صهره الأمير حسين حفيد كازغان آخر إيلخانات تركستان، واستطاعا جمع جيش لمحاربة إيلياس خواجه، لكنهما لم ينجحا في سعيهما، ففرَّا إلى خراسان، وانضما إلى خدمة الملك «معز الدين حسين كرت». ولمَّا علم الأمير تغلق تيمور بوجودهما بعث إلى معز الدين بتسليمهما له، غير أن تيمور وصاحبه هربا إلى قندهار ومنها إلى سيستان …

أفكاري هذه لم تستند إلى عمل منشور واحد. فشبكة أخبار المستقبل (آسيا إن) الخاصة بنا متاحة باللغات العربية والكورية والإنجليزية. ولذلك أحلُّ ضيفا بالتلفزيون المصري كمعلق عربي على الأحداث الثقافية في آسيا وحول العالم. وكل يوم ننشر القصائد والقصص والمقالات لتغطية هذه آسيا.

أحدث ما ننشر هو  المختارات الأدبية، أو أنطولوجيا طريق الحرير”. في عام 2021 قدمت المجموعة الأولى بعنوان “آسيا تغني” لشعراء آسيا ، في العدد الثاني من أنطولوجيا كان الموعد مع، “أمواج المتوسط” لشعراء وشاعرات حوض البحر المتوسط، وفي العدد الثالث  أظهروا أنفسهم ، وفي مصريون قدماء، شعراء معاصرون كان هناك 150 شاعرا وشاعرة من نحو 40 دولة، . وأخيراً ، تضم المجموعة الرابعة ، الليالي العربية (ألف ليلة وليلة: ألف قصيدة وقصيدة)، أكثر من 150 شاعراً مما يزيد عن 40 دولة. وتجدر الإشارة إلى أن هذه المجموعات تشمل أيضًا أعمال الكتاب الأوزبكيين، وبلغتهم الأم…

في ختام التحقيق تشير الناشرة محبات يولدوشيفا: إلى اهتمام العديد من المنشورات الأجنبية بإيجابية إلى جهودها للترويج للأدب الأوزبكي في الخارج ومحاولة المساعدة. مثل الصحفي والناشر نصير إعجاز ، رئيس تحرير رسالة السند Sindh Courier في باكستان ، و آجرون شيليني Agron Sheleni ، محرر Atunis Galaxy Poetry في بلجيكا ؛ وتم نشر العشرات من أعمال الكتاب الأوزبكيين في هذه الإصدارات.

لدى الأدب والقارئ تظل مفاهيم مثل “الترجمة الأدبية” و “المترجمين المهرة” قضية رئيسية. يعد فهم أسلوب المؤلف والوصول إليه والتفكير في كيفية إدراكه وسط بيئة مختلفة وامتلاك فكرة واضحة عن أسلوب المؤلف وكلهاعوامل مهمة في عملية الترجمة وفي النهاية في إنشاء ترجمة حقيقية.

‎شكرا جزيلا لفريق التحرير

ننشر أدناه الموضوع كاملا بلغته الأصلية

Лариса ДЕМИНСКАЯ

“O‘zbekiston adabiyoti va san’ati” gazetasining 11-sonida chet ellik noshirlar bilan davra suhbatim chop etildi. Tahririyat jamoasiga katta rahmat!

В 11 номере газеты «Литература и искусство Узбекистана» был опубликован моё интервью с зарубежными издателями. Огромное спасибо коллективу редакции!

In the 11th issue of the newspaper “Literature and Art of Uzbekistan” my interview with foreign publishers was published. Many thanks to the editorial team!

www.muhabbatxon.uz

#Ozbekiston #adabiyot #tarjimavatarjimon #dunyonoshirlari #suhbat #Literatureandpublishers #translatorsandtranslation #interview

ЎЗБЕКИСТОН ВА ДУНЁ: АДАБИЙ ДЎСТЛИК – АБАДИЙ ДЎСТЛИК

Ўзбек адиблари дунё ноширлари нигоҳида

Бугунги интернет асрида деярли барча жабҳаларда хорижий давлатлар билан ҳамкорлик қилиш, дўстлар орттириш, турли йўналишдаги халқаро лойиҳалар устида ишлаш имкониятлари пайдо бўлмоқда. Шу ўринда адабиёт ва унинг содиқ “аскар”лари бўлмиш ёзувчи, шоир, таржимон, умуман олганда барча қалам аҳли ҳам четда қолмаётгани одамни қувонтиради. Айниқса, хорижий давлатларнинг кўзга кўринган нашрлари билан адабий дўстлик алоқалари ўрнатилиб, мумтоз ва замонавий ўзбек адабиётидаги кўплаб асарлар уларга ўз она тилида етказилаётгани сўнгги йилларда эришилган энг катта ютуқларимиздан бири десак, муболаға бўлмайди. Шу боис, ўзбек адибларининг ижоди билан танишиб улгурган чет эллик ноширлардан Мисрдаги “Ипак йўли” адабий сериясининг бош муҳаррири, Осиё журналистлари ассоциацияси президенти, Ашраф Абул-Язид (Ашраф Дали), Россиянинг “Камертон” адабий-тарихий веб-журнали бош муҳаррири ёзувчи ва журналист Светлана Замлелова, Донецк Халқ Республикасининг “Автограф” адабий журнали таъсисчиси ва бош муҳаррири, педагогика фанлари доктори, доцент Лариса Деминская, Лондондаги бенгал ҳамда инглиз тилларида чиқадиган “Dashwebmag” журналининг бош муҳаррири, шоир ва ёзувчи Aкм Абдуллоҳни ва узоқ йиллардан бери ўзбек адибларининг асарларини хорижий давлатларга тарғиб қилиш ишлари билан фаол шуғулланаётган ўзбекистонлик фантаст-ёзувчи ва таржимон, “Дониш чироғи” нашриёти бош муҳаррири Муҳаббат Йўлдошевани давра суҳбатига чорлаб, замонавий ўзбек адабиёти ҳақидаги фикр-мулоҳазалари билан ўртоқлашишларини сўрадик.

— Бугунги кунда кўплаб ўзбек адибларининг асарлари мамлакатингиздаги нашрларда чоп этилишида ҳисса қўшаётган ижодкор сифатида замонавий ўзбек адабиётига қандай баҳо берасиз?

Ашраф АБУЛ-ЯЗИД: Мен ўн йил муқаддам Ўзбекистонга келиш бахтига муяссар бўлганман. Икки ҳафта давомида Ўзбекистонда яшаб, тарихий шаҳарларни зиёрат қилдим, уларнинг замонавий қиёфасини кузатдим, санъаткорлар ва ижодкорлар билан мулоқотда бўлдим. Жанубий Кореяда ўтказилган Жаҳон журналистлари форумида иштирок этаётган ўзбек журналистлари билан танишганимда эса Ўзбекистон маданияти билан танишдим. 2016 йилдан бошлаб “Ипак йўли” адабий сериясида китоблар нашр эта бошлаганимда, ушбу лойиҳаларимда иштирок этган ўзбек адибларининг ҳикоялари ва шеърлари замонавий ўзбек адабиёти ҳақида тасаввур ҳосил қилишим учун ёрдам берди.

Лариса ДЕМИНСКАЯ: Бугунги кунда бизнинг журналимизда Ўзбекистон Республикасида яшаб, ижод қилаётган кўплаб ёш ижодкорлар билан бирга забардаст адибларнинг ҳам асарлари эълон қилинмоқда. Ушбу асарларда ўзбекона анъана ва қадриятлар акс этади, улар ўқувчиларни ўзбек халқининг тарихи ва кундалик ҳаёти билан ошно қилади. Айнан шу нарса ўзбекистонлик ижодкорларнинг ўзига хос қирраси бўлиб, асарларининг қийматини оширади. Шуниям таъкидлаб ўтиш жоизки, “Автограф” журнали ўзбек ижодкорларининг наср ва назмдаги асарларини чоп этиш билан замонавий ўзбек адабиётини дунёнинг кўплаб мамлакатларидаги китобхонларга таништиришга туваффақ бўлмоқда.

2019 йилдан 2022 йилгача бўлган вақт оралиғида “Автограф” адабий журналида Хуршид Дўстмуҳаммад, Абдусаид Кўчимов, Зулфия Мўминова, Муҳаббат Йўлдошева, Луқмон Бўрихон, Муҳиддин Абдусамад, Гулноз Тожибоева, Хуршид Тожибоев, Шоим Бўтаев, Қўчқор Норқобил, Иброҳим Йўлдошев, Шерзод Ортиқов, Нодирабегим Иброҳимова, Умид Али, Акбар Мирзо, Мурод Тиллаев, Ҳабиб Абдуназар, Руслан Байрамов, Марҳабо Қўчқорова, Фурқат Алимардон, Ҳафиза Эгамбердиева, Фозил Фарҳод, Холиёр Сафаров, Жасур Кенгбоев, Фарҳод Эшонов, Назар Шохин, Темур Тангрибергенов, Гўзалой Солиҳ, Ширин Холмуротова ва бошқа ижодкорларнинг асарлари чоп этилди.

Светлана ЗАМЛЕЛОВА: Сўнгги йилларда замонавий ўзбек адабиёти билан яқиндан танишишга муваффақ бўлдим. “Камертон” адабий журналимиз ўзбекистонлик ижодкорлар билан давомли адабий алоқаларни йўлга қўйди. Бизга бадиий савияси ва имловий даражаси турлича бўлган ижод намуналари келиб тушади. Ҳозирги вақтда ўзбекистонлик бир қатор кучли адиблар, жумладан, Хуршид Дўстмуҳаммад, Муҳаббат Йўлдошева, Қўчқор Норқобил, Ҳабиб Абдуназар, Хафиза Эгамбердиева каби ижодкорларни алоҳида эътироф этиб ўтмоқчиман. Гарчи номма-ном санаб ўтишнинг имкони бўлмаса-да, биз билан ҳамкорлик қилаётган барча адибларга, шоир, ёзувчи ва таржимонларга миннатдорчилик билдираман. Афсуски, ўқиб чиқилиши керак бўлган ижод намуналари жуда кўплиги сабабли ижодкорларнинг асарларини эълон қилиш муддати бир оз чўзилади.

Aкм АБДУЛЛОҲ: Ҳар бир мамлакатнинг ўз адабиёти, маданияти бор. Замонавий ўзбек адабиётига бой ўзбек эртаклари пойдевор бўлган. Қадим замонлардан бери ўзбек халқи достонлар ёрдамида қаҳрамонликни куйлаб келишган. “Алпомиш” достонида ўзбек баҳодирларининг қаҳрамонлиги ва мардлиги акс этади. Бу асар ўтган асрлар адабиётига қўйилган ҳайкалдир, десак, муболаға бўлмайди. Алишер Навоийнинг кўплаб тилларга таржима қилинган “Ҳамса”си ҳақида ҳам шундай дейиш мумкин. Шоирларнинг асарлари кўпроқ севги-муҳаббатга бағишланганлиги ва ўта ҳиссиётларга бойлиги билан ажралиб туради. Бу борада Увайсий, Нодирабегим, Машраб, Хоразмийнинг асарларини санаб ўтиш даркор.

Бироқ давр тақозоси тил, тамаддун ва адабиётга таъсир ўтказади. Шу боис замонавий ўзбек адабиётида ҳам янгича ўзгаришлар содир бўлгани ва бўлаётгани табиий ҳол, албатта. Бизнинг журналимизга келаётган ўзбек адибларининг асарларига қараб, улар замонавий жаҳон адабиётида ўзига яраша ўрин тутади деб хулоса чиқаришимиз мумкин.

Муҳаббат ЙЎЛДОШЕВА: Мустақиллик йилларида ўзбек адабиётига ўзининг айтадиган сўзи ва адабий потенциалига эга бўлган кўплаб ёш ижодкорлар кириб келишди. Гарчи уларнинг баъзилари мумтоз ёзиш услубига эгалиги билан дарров ҳаммага маъқул тушиб, эътирофларга эришаётган, бошқалари эса биз — катталарга тушунарсизроқ туюладиган ўзига хос услубларни излаш билан овора бўлсалар-да, барибир бу ёшлар замонавий ўзбек адабиётининг бугунги кунидир. Шунингдек, адабиётимизнинг эртанги кунини айнан улар яратишади. Бугунги кунда ёш ижодкорларга берадиган эътибор ва кўмагимиз адабиётимизнинг эртанги кунида булутларга бўй чўзган тоғларини яратиши мумкин. Шу боис ҳам мен кўпроқ ёш ижодкорларга кўпроқ вақт ажратишга ҳаракат қиламан.

Савол: “Тил билган одам таржимон бўлиб қолавермайди…” деганларидек, тан олиб айтиш лозим-ки, бугунги кунда асарларни маромига етказиб хориж тилларига бадиий таржима қила оладиган маҳоратли таржимонларимиз жуда кам. Демак, ўз-ўзидан маълум бўлади-ки, қўлингизга келиб тушган асарлар ҳаммаси ҳам нашрга тавсия этилавермайди ва аксарият ҳолатларда таҳрир қилишга қўшимча куч ҳамда вақт сарфлашингизга тўғри келади. Шундайми?..

Светлана ЗАМЛЕЛОВА: Ҳа, тўғри айтдингиз. Албатта яхши асар ижодкорнинг ярим ютуғи бўлса, маҳоратли таржимон қолган ярмини ташкил этиб, асар бир бутунга айланади. Шу ўринда ўзбекистонлик ёзувчи Муҳаббат Йўлдошеванинг рус тилига қилаётган бадиий таржималарининг салоҳиятини алоҳида эътироф этиб ўтишни истардим. Бадиий таржима билан шуғулланувчи таржимоннинг шунчаки тилни билиши кифоя эмас, у том маънода ёзувчи бўлиши ҳам керак. Чунки у ўзи таржима қилаётган тилни бадиий даражада билиши лозим. Яъни, шунчаки сўзларни билиши эмас, балки улардан чиройли матнларни тузиши керак. “Тузиши” деганимнинг сабаби шундаки, таржимон ўзи ёзмайди, балки бегона асарни қайтадан тахлаб чиқади.

Шуни ҳам таъкидлашим жоизки, баъзан таҳририятимизга таржимаси жуда расво бўлган ҳикоя ва шеърлар ҳам келади. Баъзан муаллифлар интернет таржимон дастурлари (Гугл, Яндекс)да ўгирилган матнларни юборишади. Турган гапки, биз бунақанги қўштирноқ ичидаги таржима асарларни қабул қилмаймиз. Таржима қилаётган тилини аслида билмаган одам ҳар қандай мукаммал дастурдан фойдаланмасин, барибир таржима расволигича қолаверади.

Илгари чет тиллари институтларида бадиий адабиётни фақатгина инглиз ёки француз тилидан эмас, балки бошқа хорижий тиллардан ҳам ўгирадиган таржимонларни махсус тайёрлашарди. Ҳозир бу борадаги ишлар қай аҳволдалигини айтиш ҳам қийин. Бундан ташқари, одатда ўз асарини ўзга тилларга таржима қилдириш учун муаллифнинг ўзи ҳаракат қилишига тўғри келади. Бу эса ижоддан жуда узоқ машғулот бўлиб, вақтни ва кучни олади, асосий ишдан чалғитади.

Лариса ДЕМИНСКАЯ: Таржимон бадиий таржимага қўл ураркан, жуда мураккаб вазифани — ўз тилидаги асарни ўзга тилларга аниқ ва чиройли қилиб етказиб бериш масъулиятини ҳам зиммасига олади. Шу билан бирга, муаллифнинг ёзиш услубини ва асарга сингдирилган кайфиятни сақлаб қолган ҳолда унинг асл мазмунини очиб бериш тақозо этилади. Бунинг учун, албатта биринчи навбатда тилни яхши билиш лозим. Бу борада кўплаб ўзбек адибларининг асарларини рус тилига бадиий таржима қилаётган ўзбекистонлик адиба ва таржимон Муҳаббат Йўлдошеванинг тил билиш салоҳияти мақтовга арзигуликдир. Шунингдек, таржимон Лира Пиржанованинг таржималарини ҳам алоҳида таъкидлаб ўтиш жоиз. Мана шу иқтидорли таржимонларнинг меҳнати шарофати ўлароқ биз замонавий ўзбек адабиёти билан танишишга муваффақ бўлдик.

Ашраф АБУЛ-ЯЗИД: Яхши таржимон бўлиш учун инглиз тилини ёки бошқа бирон бир тилни билишнинг ўзи кифоя қилмайди. Мен шоирлар, ёзувчилар ёки олимларнинг кўплаб китобларини инглиз тилидан араб тилига ўгириш асносида шунга ишонч ҳосил қилдимки, қандай асарни таржима қилишга тўғри келмасин, унинг муаллифига руҳан яқин бўлиш керак. Шеърларни бадиий таржима қилиш билан фақатгина шоирлар шуғулланиши керак, шундагина бу иш муваффақиятли чиқади. Бундан ташқари, таржима сифатли чиқиши учун таржимон матнларнинг тарихий ва ижтимоий илдузларини чуқур билиши тақозо этилади.

Менинг юқоридаги фикрларим биттагина нашрнинг фаолияти юзасидан туғилмаган. Бизнинг “Next” янгиликлар тармоғимиз араб, корейс ва инглиз тилларида чиқади. Мен Осиё ва бутун дунёдаги маданий воқеаларга кенг ўрин берувчи арабча талқиннинг муҳаририман. Бу соҳани кенгроқ қамраб олиш учун ҳар куни шеърлар, ҳикоялар ва эсселар берамиз. Яна бир нашримиз — “Ипак йўли адабиёти” антологиясидир. 2021 йилда “Осиё куйлайди” номли биринчи тўпламда дунё шоирлари жамланди, “Ўртаер денгизи тўлқинлари” номли иккинчи тўпламда улар ўзини кўрсатишди ва “Қадимги мисрликлар” номли учинчи тўпламда зўр чиқишди. Ниҳоят “Араб тунлари” (Arabian Nights) номли тўртинчи тўпламда дунёнинг 40дан ошиқ мамлакатида ижод қилувчи 150 нафарга яқин шоирлар жамланди. Турган гапки, ушбу тўпламларга ўзбек адибларининг ҳам асарлари киритилган.

Aкм АБДУЛЛОҲ: Ҳа, тўғри, хорижий тилларга бадиий таржима қила олувчи таржимонлар доимо кам бўлган. Ҳозир ҳам шу аҳвол. Менинг муҳаррир сифатида кўплаб таржималарни кўриб чиқишимга тўғри келади. Менга жўнатилган асарлар кўплаб сабабларга кўра рад этилади, лекин улар орасида салмоқли ўрин эгаллайдигани — таржима етарлича сифатли бўлмаслигидир. Таржима — адабиётни бутун дунё китобхонларининг эътиборига ва эътирофига сазовор этишнинг энг яхши имкоятидир, шу сабабли ҳам бу иш билан ўта малакали ва билимли таржимонлар шуғулланиши шарт.

Муҳаббат ЙЎЛДОШЕВА: Юртимиз адибларининг ижод намуналарини хорижий нашрларга тавсия этаётганимда, биринчи навбатда асарнинг таржимаси қай даражада сифатли эканлиги ҳақида ўйлайман. Чунки, ўзбек адабиётини чет элларга тарғиб қилиш борасида олиб бораётган ишларимда асарнинг чет тилларига сифатли бадиий таржима қилинмаганлиги катта панд беради. Тан олиш керак, айни пайтда чет тилларини яхши биладиган, ўзини ҳаммадан зўр деб ҳисоблайдиган билимдонлар кўп, лекин уларнинг ҳаммаси ҳам таржимон бўла олмайди. Илло, ўзи асли ижодкор бўлган тил билимдонигина яхши таржимон бўлиши мумкин. Шу билан бирга, ўзи ўзбек тилини билмай туриб, ўзбек адибларининг асарларини таглама таржима ёрдамида чет тилларига таржима қилувчи “мутахассис”ларнинг ишини ҳам мақсадга мувофиқ деб бўлмайди. Чунки уларнинг таржимаси қай даражада сифатли чиқиши асосан таглама таржимани қилган таржимоннинг салоҳияти ва билимига боғлиқдир. Тақдим этилаётган ижод намунасининг қай даражада мукаммаллигидан бехабар хорижий нашрлар, турган гапки, сифатсиз таржима қилинган асарларни рад этишади. Шу тариқа, ёмон таржимоннинг касрига яхши асар дунёга чиқиш имкониятидан маҳрум бўлади.

Савол: Агар таҳририятга келган асар таржимаси сифатсиз бўлса, унда қандай чора кўриш мумкин?

Лариса ДЕМИНСКАЯ: Бадиий асар сифатсиз таржима қилинган ҳолатда уларни ўқувчиларга тақдим этишнинг иложи қолмайди. Шу сабабли ҳам уларни қайтаришга мажбур бўламиз. Тўғри, баъзи ҳолатларда муаллифларнинг розилиги билан таҳририятимиз матнларни бир оз таҳрирлаб бериши мумкин. Ахир яхши асар таржимоннинг касрига қолмаслиги керак-да!

Муҳаббат ЙЎЛДОШЕВА: Таржима қилинган асарларни жўнатганимизда, уларга ўта эътибор билан ёндошадиган нашрлар ҳам йўқ эмас. Масалан, АҚШдаги International Writers’ Journal адабий журналининг асосчилари Дэвид Внак ва Мугурас Мария Внак ўзбек адабиётига жуда катта ҳурмат билан ёндашадилар. Журнал бош муҳаррири Мария Внак ўзи маҳоратли таржимон бўлгани боис биз тақдим этган, сифатсиз таржима қилинган асарларни ўзи таҳрир қилган ҳолатлар ҳам бўлди. Мария Внакнинг кўмаги билан кўплаб ўзбек адибларининг асарлари америкалик адабиёт мухлисларига етиб борди.

Акм АБДУЛЛОҲ: Нима бўлишидан қатъи назар, бадиий асарни хорижий тилга ўгираётган таржимон муаллифнинг айтмоқчи бўлган сўзларини аввало ўзи англаб етиши ва айни пайтда уни ўқувчига етказиб бера олиши керак. Шундан кейин таржима асар муҳаррирнинг қўлига ўтади ва унинг етарлича сайқалини олади.

Савол: Халқаро адабий алоқалар худди чексиз кўприкдек халқларни бир-бирига яқинлаштиради, дилларни пайвандлайди…

Акм АБДУЛЛОҲ: Тўғри. Имкониятдан фойдаланиб, бизга мактуб йўлловчи ва асарлари “Dashwebmag” учун асосий манба ҳисобланувчи барча муаллифларга миннатдорчилик билдирмоқчиман. Шунингдек, ҳар куни бутун дунёдаги DeshWebMag (english.dashwebmag.com)га кирувчи ўқувчиларимдан ҳам жудаям миннатдорман. Менинг мақсадим — ҳар йили ўзим ва журналим учун янгидан-янги бетакрор ва беназир адибларни кашф қилишдир. Илло, уларнинг ижодидан “Dash” веб-журнали дунёга келади.

Лариса ДЕМИНСКАЯ: Шубҳасизки, ўзбек ижодкорларининг асарлари жаҳон замонавий адабиётида эътиборга тушиб, эътирофларга эга бўлмоқда. “Автограф” адабий журналининг таҳририяти самарали ижодий ҳамкорлик учун ўзбек адибларига миннатдорлик билдириб, келгусида ижодий муваффақиятлар ва эътирофларга эга бўлишларини тилайди.

Светлана ЗАМЛЕЛОВА: Илгари ўн бешта республика ижодкорларининг асарлари ҳамдўстлик мамлакатларининг тилларига таржима қилинарди. Ҳозир бундай қилинмайди, албатта. Бундан ташқари, Россиянинг ўзидаги адабий жараён ҳам жуда ўзгариб кетган. Кўпинча, Москвадагилар Рязанда нималар ёзилаётганидан бехабар қолишади, Владивосток ҳақида-ку, гапирмай қўя қолайлик. Кўпинча ижодий сабабият иккинчи ўринга тушиб қолади ва унинг ўрнида бутунлай бошқа нарсани кўрамиз.

Бизнинг веб-журналимиз эса узилган алоқаларни тиклашга уринаётган кам сонли нашрлардан биридир. Айнан ўзга тиллардан таржима қилинган асарлар халқлар орасидаги адабий дўстлик ришталарини боғловчи восита ҳисобланади. Шу сабабли ҳам биз таржима қилинган асарларга катта қизиқиш ва эътибор билан ёндошамиз.

Муҳаббат ЙЎЛДОШЕВА: Ўзбек адабиётини чет элларга тарғиб қилиш борасидаги ишларимизга кўплаб чет эллардаги нашрлар ижобий қараб, баҳолиқудрат ёрдам беришга ҳаракат қилишади. Бу борада Покистондаги “Sindh Courier” нашри муҳаррири, журналист ва ношир Носир Айжазни, Бельгиядаги “Atunis Galaxy Poetry” адабий сайти муҳаррири, албаниялик шоир Агрон Шелени, Қрим Республикасининг “Белая Скала” журналини, Россиядаги “Мастерская” журнал-газетасини, Қозоғистондаги “Дактиль” журналини алоҳида таъкидлаб ўтмоқчиман. Ўтган йиллар давомида ушбу нашрларда ўнлаб ўзбек адибларининг асарлари адабиёт ихлосмандларига етиб борди.

Адабиёт ва китобхон бор экан “бадии